Elk kind heeft een biologische moeder en vader. De wet regelt hoe deze ‘biologische’ ouders de ‘juridische’ ouders van hun kind (kunnen) worden. Het juridisch ouderschap is immers belangrijk vermits het verschillende rechtsgevolgen met zich meebrengt (zoals erfrechten, onderhoudsrechten, enz.).
Ondanks de ontwikkelingen van het ouderschap in onze dagdagelijkse samenleving (bv. twee moeders/vaders, één moeder en twee vaders of omgekeerd, een bewust alleenstaande moeder enz.), blijft de wetgever vasthouden aan max. twee juridische ouders per kind.
Vaststelling van de afstammingsband
De wet onderscheidt drie mogelijkheden voor de totstandkoming van de afstammingsband:
- afstamming krachtens de wet;
- afstamming door erkenning;
- en afstamming door een gerechtelijke beslissing.
De afstamming krachtens de wet betreft een soort automatische vaststelling van het moeder- of vaderschap waarvoor geen juridische rechtshandelingen vereist zijn.
- De afstamming langs moederszijde wordt vastgesteld door de persoon die in de geboorteakte als moeder vermeld staat.
- De afstamming langs vaderszijde wordt vastgesteld door ‘het vermoeden van vaderschap’. De vader die op het moment van de geboorte van het kind gehuwd is met de moeder van het kind wordt automatisch de juridische vader van het kind, en dit zelfs tot 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van het huwelijk.
In huidig artikel wordt de focus echter voornamelijk gelegd op de afstamming door erkenning, de rechtsgevolgen hiervan en de mogelijkheden om een erkenning ongedaan te maken a.d.h.v. een praktijkvoorbeeld.
Deze mogelijkheid van afstamming vereist wél een juridische rechtshandeling. Zowel de moeder als de vader beschikken over de mogelijkheid om hun kind te erkennen. Deze erkenning dient te gebeuren voor de ambtenaar van de burgerlijke stand.
- De moederlijke erkenning vindt slechts uitzonderlijk plaats indien er geen moeder op de geboorteakte vermeld staat.
- In het geval van vaderlijke erkenning dient de moeder toestemming te geven. Dit geldt ook voor het meerderjarig/ontvoogd kind.
- Sinds de wet op het meemoederschap is het ook mogelijk om als meemoeder het kind te erkennen.
Vaderlijke erkenning
Met het oog op het concreet praktijkvoorbeeld wordt de vaderlijke erkenning verder besproken.
De erkenning van een kind veronderstelt allereerst een wil om tot deze erkenning over te gaan. Indien de erkenner (in dit geval de vader) en de moeder akkoord zijn, komt het juridisch vaderschap tot stand. Dit staat los van het feit of de juridische vader ook de biologische vader is van het kind.
Het is derhalve niet mogelijk om de erkenning ongedaan te maken indien de juridische vader wist dat hij niet de biologische vader was. Hetzelfde geldt voor de juridische moeder die ervan op de hoogte was dat de juridische vader niet de biologische vader was.
Het juridisch vaderschap brengt belangrijke rechtsgevolgen met zich mee die eveneens blijven bestaan indien de ouders beslissen om de relatie te beëindigen. Zowel de juridische moeder als de juridische vader hebben een omgangsrecht (verblijfsregeling) of zijn verplicht om hun kind te onderhouden (in natura en op financieel vlak).
Praktijkvoorbeeld: nietigverklaring vaderlijke erkenning door de rechtbank
Het onderstaande praktijkvoorbeeld betreft de nietigverklaring van de vaderlijke erkenning wegens een gebrek aan toestemming van de moeder (dwaling, bedrog of geweld). Indien de moeder derhalve niet haar volle geldige toestemming verleent kan (in theorie) de erkenning van de juridische vader worden nietig verklaard door de rechtbank (derde mogelijkheid: afstamming door een gerechtelijke beslissing).
Deze procedure is absoluut geen sinecure en vereist de nodige aandacht met oog voor detail. In de wet staan immers strenge voorwaarden waaraan de vordering tot nietigverklaring moet voldoen (twee ontvankelijkheidsvoorwaarden en één inhoudelijke voorwaarde ten gronde).
- Het kind mag geen ‘bezit van staat’ hebben t.a.v. de erkenner (in dit geval de vader). Het ‘bezit van staat’ omvat allerlei elementen die erop wijzen dat men zich als ouder heeft gedragen en dat de buitenwereld deze persoon tevens als ouder beschouwd. Dit betreft een ontvankelijkheidsvoorwaarde wat betekent dat alvorens de rechtbank de zaak in detail (i.e. ten gronde) behandelt er aan deze voorwaarde voldaan moet zijn.
- De vordering tot nietigverklaring moet worden ingesteld binnen het jaar na de ontdekking van het feit dat de persoon die het kind erkend heeft niet de biologische moeder of vader is (in dit geval de vader). Ook dit betreft een ontvankelijkheidsvoorwaarde (zie vorig punt).
- Tot slot dient er aan de toestemming een gebrek (wilsgebrek) te kleven. Dit betreft een inhoudelijke voorwaarde ten gronde.
In het concreet dossier dat Dom & Partners Advocaten heeft behandeld, was de moeder reeds van bij de geboorte op de hoogte dat de juridische vader niet de biologische vader van het kind was. Partijen hadden geen relatie meer en vermits de juridische vader de aan zijn vaderschap verbonden rechtsgevolgen had afgedwongen via de rechtbank was de juridische moeder voortaan gebonden aan een verblijfsregeling (en een door de juridische vader te betalen onderhoudsbijdrage).
Een bijkomende juridische moeilijkheid in dit dossier betrof het bezit van staat. Het kind had immers bezit van staat t.a.v. de juridische vader gelet op de lopende verblijfsregeling en de onderhoudsbijdrage die hij voor zijn kind betaalde.
Ondanks voormelde juridische obstakels is Dom & Partners Advocaten erin geslaagd om de vordering tot nietigverklaring van de vaderlijke erkenning toch voor de rechtbank te brengen en te laten behandelen.
Niettegenstaande de ontvankelijkheidsvoorwaarden diende er nog steeds een wilsgebrek te worden bewezen (i.e. de grond van de vordering). In het praktijkvoorbeeld kleefde er aan de toestemming van de moeder het wilsgebrek ‘geweld’. Dit geweld kwam niet zozeer fysisch, doch wel psychologisch tot uiting. Opdat dit wilsgebrek door de rechtbank kan worden aangenomen dient dit gebrek te worden bewezen. Dankzij een goede dossieropbouw en verzameling van allerhande bewijsstukken is Dom & Partners Advocaten in deze zéér moeilijke uitdaging geslaagd.
Dom & Partners Advocaten geeft u een realistisch advies en staat u bij in verschillende procedures omtrent afstamming. Aarzel niet om contact met ons op te nemen indien u vragen heeft over deze materie.